Klimaatbeleid

Klimaatverandering raakt Nederland op veel verschillende manieren. Het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en de transitie naar een meer duurzame economie stelt de samenleving voor grote uitdagingen. Ook de gevolgen van klimaatverandering brengen stevige opgaven met zich mee. De stijging van de zeespiegel, droogte, watertoevoer via de rivieren en fluctuaties in het weer vragen om ingrijpende aanpassingen in de inrichting van het land. Door gemaakte afspraken staan 2030 en 2050 centraal in het klimaatbeleid – maar de grootste uitdagingen gaan ook na die tijd onverminderd door. De WRR heeft, mede gezien maatschappelijke en politieke discussie over klimaatbeleid, twee onderwerpen gekozen om verder uit te werken in onderzoek, namelijk klimaatbeleid voor de lange termijn en klimaatrechtvaardigheid.

Klimaatbeleid voor de lange termijn

Het project Klimaatbeleid voor de lange termijn focust op de termijn na 2050. De WRR wil bijdragen aan beleid over problemen van klimaatverandering waarover nu nog nauwelijks gesproken wordt, maar waar wel dringend actie voor vereist is. In 2050 zal Nederland geconfronteerd worden met onherroepelijke gevolgen van de huidige klimaatverandering. Daar moeten we ons nu al op voor bereiden. Het begrip ‘klimaatbeleid’ zal wellicht een andere invulling moeten krijgen en meer gericht moeten worden op bijvoorbeeld leven met weersextremen en het realiseren van negatieve emissies. Daarnaast zullen ook de ruimtelijke ordening van lager gelegen gebieden of het realiseren van CO2 opslag belangrijke vraagstukken zijn. We willen in dit project bijdragen aan een beter zicht op de grote problemen van straks – als we in 2050 en daarna zijn aanbeland – en op hoe we ons hier bestuurlijk en maatschappelijk op kunnen voorbereiden.

Aan de hand van verschillende casussen willen we laten zien wat de grootste uitdagingen van straks zijn en wat dit voor het huidige beleid betekent.

We verwachten ons onderzoek eind 2024 gereed te hebben.

Klimaatrechtvaardigheid

Het project Klimaatrechtvaardigheid gaat over rechtvaardige verdelingen van de lasten als gevolg van het Nederlandse klimaatbeleid. We voelen allemaal aan dat, wanneer dit niet rechtvaardig gebeurt, dit kan leiden tot maatschappelijke weerstand en ondermijning van het draagvlak voor klimaatbeleid. Maar wat precies ‘rechtvaardig’ is, vinden we doorgaans moeilijk te beantwoorden. Precies dit willen we verduidelijken in ons project. We kijken daarbij in het bijzonder naar de verdeling van de koolstofreductie-opgave, naar de verdeling van de kosten van de energietransitie, de kosten van waterveiligheid en naar de schade als gevolg van extreem weer.

Er zijn verschillende manieren om die verdelingen op een rechtvaardige manier aan te pakken en om het gesprek erover aan te gaan. Dit kan worden begrepen vanuit het perspectief van verdelingsbeginselen, zoals de ‘vervuiler betaalt’ en de ‘sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.’ Van dit soort beginselen hebben we er zo’n tien geïdentificeerd. De keuze voor een bepaalde verdeling wordt echter niet altijd expliciet of bewust gemaakt. Hiermee komt uitlegbaarheid van klimaatbeleid en de lastenverdeling tussen huishoudens en bedrijven onder druk te staan. Met ons project maken we verdelingsbeginselen expliciet, waardoor we een transparante discussie kunnen voeren over de vaak pijnlijke verdelingen van de klimaatlasten. Dit doen we door te vertrekken vanuit de ethiek en de politieke filosofie en door het beschrijven van een aantal casussen in beleid rondom mitigatie en adaptatie. We vullen dit aan met onderzoek in hoeverre burgers verdelingen ook daadwerkelijk als rechtvaardig ervaren. Met deze aanpak beogen we rechtvaardigheid en uitlegbaarheid van de lastenverdeling als nieuwe pijler van klimaatbeleid te introduceren.

Het rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Over de verdeling van klimaatkosten is op 16 februari 2023 gepubliceerd.

Waarom dit project?

Aanleiding voor het project Klimaatrechtvaardigheid is een verzoek van het kabinet om een advies over verdelingsvraagstukken van klimaat gerelateerde risico’s. Dit volgde op de Initiatiefnota “Van oliedom naar gezond verstand: verduurzaming van de financiële sector” (Kamerstuk 35 446, Vergaderjaar 2019-2020). Het project Klimaatbeleid voor lange termijn sluit aan op de ‘Langetermijnstrategie Klimaat’ die door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat op 25 november 2019 is aangeboden aan de Tweede Kamer.

Publicaties en activiteiten

• Rechtvaardigheid als zelfstandig perspectief: er valt iets te kiezen bij het verdelen van de klimaatkosten (2023)
• Rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Over de verdeling van klimaatkosten (2023)
• Expertsessie i.s.m. de TU Delft over bestuurlijke uitdagingen rondom solar radiation management (SRM) en carbon dioxide removal (CDR) technieken (2022)
• Terugpraten naar heden: het geven van een stem aan toekomstige generaties (2022)
• Debatavond over de lastenverdeling van het klimaatbeleid in Nederland i.s.m. Spui25 (2021)
• Verdelende rechtvaardigheid in het klimaatbeleid (2021)

Eerdere publicaties rondom dit onderwerp

• Ambities in het Nederlands milieubeleid toen en nu (2015)

• Groen denken, groen doen en het ‘groene gat’. Een schets van perspectieven en bevindingen (2015)

• Verinnerlijking van milieuverantwoordelijkheid in de Nederlandse chemische industrie: over de complexiteit van meervoudige processen (2015)

• Wie dan leeft, wie dan zorgt? Klimaatverandering en het gebrek aan langetermijngerichtheid van politiek en bestuur (2015)

• Zonder arena geen spel. Bestuurlijke arrangementen als speelveld voor het omgaan met frame­verschillen: illustraties uit het klimaatadaptatiebeleid (2015)

• Grenzen voorbij. Handelingsperspectieven in het Antropoceen (2015)

• Natuur en beleid betwist. Een analyse van de aard en het verloop van online discussies over implementatie van natuurbeleid in Nederland (2015)

• Een andere kijk op politieke tegenstellingen over klimaatverandering (2015)

• Ontwerpeisen voor de relatie tussen kennis en duurzaamheidsbeleid (2015)

• Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme (2006)