Toekomst van werk

Het project Toekomst van werk richt zich op de vraag hoe werk er in de toekomst zal uitzien. Welke sociale en economische ontwikkelingen veranderen de aard van het werk? En hoe kan het beleid van de overheid hierop aansluiten?

Toekomst van werk

Werk vormt de spil van de economie en samenleving. Betaald werk:

zorgt voor inkomen
geeft een gevoel van eigenwaarde
verbindt mensen.

Maar zal dat in de toekomst zo blijven? Het project Toekomst van werk brengt belangrijke ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in kaart. De raad heeft eerst twee ontwikkelingen onderzocht:

robotisering en digitalisering
flexibilisering van arbeidsrelaties.

Foto van techneuten aan het werk als voorbeeld van technologisering

Robotisering en digitalisering

De productie van goederen en diensten verandert voortdurend. En de manier waarop dit georganiseerd is ook. Banen bestaan steeds vaker uit verschillende 'taken'. Soms kunnen robots en computers die taken doen. Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor onze beroepsbevolking? Wie werkt er in het tijdperk van digitalisering en robotisering? En hoe wordt dit werk vormgegeven?

In de verkenning De robot de baas (2015) concludeert de WRR dat de overheid, wetenschappers, werkgevers en werknemers en hun organisaties, wel degelijk invloed kunnen uitoefenen op de manier waarop technologie wordt ontwikkeld en toegepast. Met een inclusieve robotagenda is het mogelijk de robot de baas te blijven. Uitgangspunt van deze agenda is complementariteit tussen mens en machine, met aandacht voor co-creatie, scholing, de kwaliteit van werk en nieuwe verdelingsvraagstukken.

Foto waarop een Uberbezorger te zien is als weergave van flexibilisering

Flexibilisering arbeidsrelaties

Een andere ontwikkeling op de arbeidsmarkt is het ontstaan van lossere verbintenissen tussen werkgevers en werknemers: de flexibilisering van arbeidsrelaties. Komt er een einde aan het concept ‘werknemer’ en aan het ‘arbeidscontract’? Deze veranderingen zetten vraagtekens bij regels, wetten, afspraken en zekerheden waar onze huidige manier van werken en onze verzorgingsstaat op zijn gebouwd.

In de verkenning Voor de zekerheid (2017) gaan sociologen, economen, juristen en andere wetenschappers in op belangrijke trends op de arbeidsmarkt en ontwikkelingen in de organisatie van de arbeid. Steeds meer werk is op basis van een tijdelijk contract, het aantal zelfstandigen is sterk toegenomen, en de organisatie van veel werk verandert. Tegelijkertijd maken diverse gremia zich zorgen of de flexibilisering in Nederland niet doorschiet.

Figuur 5.3 Kwaliteit van werk in Nederland, in Europa en in de tijd, twaalf indicatoren

Werk van de toekomst

De twee verkenningen vormden voor de raad de opmaat om tot een afsluitende publicatie over het werk van de toekomst te komen met het WRR-rapport Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht (2020). Nieuwe technologie, de toename van flexibel werk en de intensivering van werk kunnen grote gevolgen hebben voor de kwaliteit van werk. De WRR adviseert bedrijven, instellingen, sociale partners en de overheid in te zetten op goed werk voor iedereen die wil en kan werken. Goed werk is essentieel voor de brede welvaart in ons land: voor de economie en voor de sociale samenhang.

In het rapport formuleert de WRR drie condities voor goed werk, die passen bij de wensen vanuit de Nederlandse samenleving en de aard van de economie: grip op geld, oftewel een gepast loon met zekerheden; grip op het werk, dat wel zeggen autonomie en verbondenheid op het werk; en grip op het leven, met een goede balans tussen werk en privé.

Tegelijk met het rapport publiceert de WRR ook vijf Working Papers (WP). De WP's zijn door externe auteurs op verzoek van de WRR geschreven. Ieder WP onderzoekt een deelaspect van het ondewerp.