Maak rechtvaardigheid een vast onderdeel van klimaatbeleid

Rechtvaardigheid moet, net als doelmatigheid en rechtmatigheid, een belangrijke pijler zijn van het Nederlandse klimaatbeleid. Het klimaat en het klimaatbeleid zullen de komende decennia veranderen. Deze opgaven gaan gepaard met hoge kosten. Als de verdeling van deze klimaatkosten niet als rechtvaardig wordt ervaren, dan komt het draagvlak onder druk. Dit stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in zijn nieuwste rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Over de verdeling van klimaatkosten. Het rapport werd op 16 februari aangeboden aan minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat en minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie. 

Verdelingsprincipes

In dit rapport schetst de WRR tien principes voor een rechtvaardige verdeling van klimaatkosten. Een veelgebruikt voorbeeld is ‘de vervuiler betaalt’: je ruimt je eigen afval op, of je betaalt daarvoor. Dat principe past niet altijd. Bij een stijgende zeespiegel of extreme wateroverlast is bijvoorbeeld geen concrete vervuiler aan te wijzen. Ook andere verdelingsprincipes zijn het overwegen waard. Denk bijvoorbeeld aan een verdeling naar draagkracht, een verdeling ten gunste van de minstbedeelden of een verdeling gebaseerd op bestaande rechten. Er is niet één universeel meest rechtvaardige verdeling; voor elke klimaatmaatregel moet opnieuw afgewogen worden welk principe gekozen wordt.

Draagvlak

Uit onderzoek van de WRR blijkt echter dat de vraag welke verdeling rechtvaardig is in het klimaatbeleid vaak pas achteraf op tafel komt. Bijvoorbeeld doordat een maatschappelijk debat of ophef ontstaat. Vaak komt de rechtvaardigheid van verdelingen zelfs helemaal niet aan de orde. Impliciet wordt dan toch een keuze gemaakt. Uit onderzoek door I&O Research in opdracht van de WRR blijkt dat Nederlandse burgers een rechtvaardige verdeling van klimaatkosten echter belangrijker vinden dan maximale CO2-reductie. Rechtvaardigheid doet er dus toe voor het draagvlak en verdient een centrale plaats in het beleidsproces.

Aanbevelingen

Daarom doet de WRR in dit rapport drie aanbevelingen:

  1. Verbreed het debat en behandel het klimaatbeleid als een verdelingsvraagstuk.
  2. Veranker de aandacht voor rechtvaardigheid in het beleidsproces door verdelingsbeginselen stelselmatig en vroegtijdig aan de orde te stellen.
  3. Zorg voor institutionele borging en toetsing van die aandacht voor een rechtvaardige verdeling van klimaatkosten. Laat een onafhankelijk orgaan, zoals de Raad van State, hierop toezien.