AI van repliek gediend? Een verkenning van tegenmacht vanuit maatschappelijke organisaties

Op een steeds groter aantal terreinen in de samenleving wordt artificiële intelligentie (AI) ingezet. Enkele voorbeelden zijn Netflix, Spotify, chatbots bij consumentendiensten, scanauto’s, gezichtsherkenning, surveillance, predictive policing en autonome beslissystemen. Bij dit gebruik komen regelmatig problemen naar voren. Wereldwijd trekken bestaande en nieuwe maatschappelijke organisaties zich die problemen aan en stellen deze zich kritisch op ten aanzien van de ontwikkeling van AI. In dit Working Paper verkent Monique Steijns in samenwerking met het lectoraat Toegang tot het Recht, Hogeschool Utrecht of er ook in Nederland maatschappelijke organisaties zijn die AI dergelijke tegenmacht bieden. 

Het Working Paper AI van repliek gediend? Een verkenning van tegenmacht vanuit maatschappelijke organisaties is geschreven door Monique Steijns, in samenwerking met het lectoraat Toegang tot het Recht, Hogeschool Utrecht. In het WP wordt op basis van interviews verkend hoe verschillende categorieën maatschappelijke organisaties in Nederland zich verhouden tot de problemen die artificiële intelligentie (AI) met zich meebrengt, zoals discriminatie en uitsluiting.

Om inzicht te krijgen in de posities die maatschappelijke organisaties kunnen innemen ten opzichte van een nieuwe technologie als AI, wordt gekeken naar drie eerdere periodes waarin zich een technologische transitie voordoet: de industriële revolutie, de opkomst van kernenergie en de opkomst van het internet. Op basis daarvan kunnen verschillende componenten worden onderscheiden die vorm kunnen geven aan de tegenmacht bij AI. Deze componenten zijn onder te brengen in drie verschillende clusters, namelijk 1) verzet & protest, 2) meebe wegen, meedenken & bijsturen en 3) confronteren & controleren. Daarnaast word gekeken naar ontwikkelingen die bijdragen aan de wijze waarop tegenmacht vorm krijgt. Ten slotte wordt bij drie typen organisaties onderzocht of deze tegenmacht bieden aan AI.